Avrupa ülkelerinde en uzun ve en kısa ömür hangi ülkelerde?

Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında ortalama insan ömrü beklentisi son iki yıla kıyasla gerileme gösterirken yaşam süresi en uzun olan iki ülke İspanya ve İsveç. En kısa ortalama ömür ise AB’nin en fakir ülkelerinden biri olan Bulgaristan’da kaydedildi.

Eurostat’ın 2021 verilerine göre kıtadaki insan ömrü ortalaması 80.1 olarak açıklandı. Ancak raporda belirtilen bu oran, 2020 ile 2019 yılları ortalamasından daha düşük. 

Eurostat yetkilileri bu oranı Covid-19 pandemisinde hayatını kaybeden insanların düşürdüğünü ifade ediyor.

2019 yılında kıtadaki insan ömrü beklentisi 81,3’e yükselerek tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmış, ancak 2020 yılında 80,4’e düşmüştü.

Hafif gerilemeye rağmen gelecek yıllarda bu ortalamanın yeniden yükseleceği öngörülüyor. AB’nin 2000’li yılların başında verileri kaydetmeye başlamasından bu yana “uzun ömür ortalaması” yükselme eğiliminde ve resmi veriler yaşam beklentisinin 1960’lardan bu yana her on yılda ortalama “2 yıldan fazla” arttığını gösteriyor.

Kadın ve erkek

Tüm AB ülkeleri baz alındığında kadınların ortalama ömrünün erkeklerden yaklaşık 5 yaş daha fazla olduğu görülüyor. 

2021 verilerine göre kadınların ortalama ömrü 82.9 olurken, erkeklerin ise 77.2 olarak kayda geçti.

Tüm kıtada doğum anı baz alındığında yaşam süresinin en yüksek olduğu ülke ortalama 83,3 yıl ile İspanya olurken, onu 83,1 yıl ile İsveç, 82,7 yıl ile Lüksemburg ve İtalya takip etti.

En düşük yaşam süresi ise 71,4 ortalama ile Bulgaristan’da ölçüldü. Bu ülkeyi Romanya (72,8 yıl) ve Letonya’da (73,1 yıl) takip etti.

Avrupa’da son yıllarda insan ömrünün en çok uzadığı ülkeler hangileri?

Baltık ülkeleri arasında yer alan Estonya 2000 ile 2021 yılları arasında yaşam süresinin en çok uzadığı ülke olarak dikkati çekti. 1.3 milyon nüfuslu bu ülkede son 20 yılda insan ömrü ortalama +6.1 yıl artış gösterdi.

Bu oran İrlanda’da +5.8, Lüksemburg’da +4.7, Danimarka’da +4.6 ve Slovenya’da +4.5 olarak kayda geçti.

Listede insan ömrünün son 20 yılda düştüğü tek ülke Bulgaristan oldu. Bu Balkan ülkesinde ortalama insan ömrü -0.2 oranında azaldı.

Tüm AB ülkelerinde ise ortalama insan ömrü 2.5 yıl arttı.

65 yaş sonrası insan ömrü süresi

Avrupa’da ortalama emeklilik yaşı 65 olarak kabul edilir. Eurostat, 65 yaş sonrası çalışmayan insanların ne kadar ömre sahip olduğunu belirlemek için farklı bir istatistik daha tutuyor.

Örneğin 1958’de doğan birisinin şu anda 65 yaşında olduğunu göz önüne alırsak, bu kişinin hayatı boyunca değişen etmenler olan refah seviyesi, sağlık hizmetleri, gündelik değişkenler ve bunların insan ömrüne etkilerini ölçmek oldukça zor.

Ancak 65 yaş sonrası emekli olan ve genellikle hayatlarının geri kalan kısmını dinlenerek evlerinde gerçiren bireylerle ilgili sağlık hizmetleri, refah seviyesi vb verileri elde etmek çok daha kolay.

Buna göre AB ülkelerinde 65 yaş sonrası ortalama ömür süresi 19.2 yıl. Bu rakam 2021’de kadınlarda 20.9, erkeklerde ise 17.3 olarak ölçülmüş.

65 yaş sonrası dönem baz alındığında en yüksek ortalama 21.4 ile İspanya ve Fransa’ya ait. Bulgaristan ise 13.6 yıl ortalama ile bu istatistikte sonuncu sırada yer alıyor.

İspanya’da 65 yaş sonrası kadınların ortalama ömrü 23.5 yıl ile Avrupa’da en yüksek orana ulaşırken, kadınlar arasında en düşük oran Bulgaristan’da 15.5 yıl olarak belirtiliyor.

Erkekler arasında 65 sonrası en uzun ortalama ömür ise 19.6 yıl ile İsveç’te görülüyor. Yine Bulgaristan bu istatistikte 11.6 yıl ile son sırada yer almakta.

‘Sağlıklı hayat beklentisi’ kategorisinde en önemli kıstas nedir?

Ömrün uzunluğu kadar ne kadar sağlıklı geçtiği de oldukça önemli. Bu alandaki en önemli kıstaslardan biri de özellikle emeklilik döneminde geçirilen ömrün kaliteli ve sağlıklı olarak geçmesi.

2020 yılında sağlıklı geçirilen ortalama hayat süresi kadınlarda 64.5, erkeklerde ise 63.5 olarak kayıtlara geçti. 

Bu ortalama,  2011 ile 2020 arasında 61.4 olarak ölçülmüştü. Bu da yaklaşık son 10 senede 2.6 yıl artış anlamına geliyor.

İsveç, AB genelinde “daha sağlıklı ömür yaşayan” ülkeler sıralamasında zirvede yer alıyor. 10.4 milyon nüfuslu bu Avrupa ülkesinde kadınların sağlıklı hayat ömrü 72.7 iken, bu rakam erkeklerde 72.8 olarak ölçüldü. 

İsveç’i, bu alanda sırasıyla İtalya (kadınlarda 68.7, erkeklerde 67.2) ve Malta (kadınlarda 70.7 ve erkeklerde 70.2) takip ediyor

Danimarka, uzun yaşam ölçeğinde üst sıralarda yer almasına rağmen “sağlıklı yıllar” açısından çok geride. 

Refah seviyesi oldukça yüksek olan bu Kuzey Avrupa ülkesinde kadınlar 57,7, erkekler ise 58,1 sağlıklı yıl yaşıyor. Bu düşük oran Danimarka’yı sondan 4’üncü sıraya itiyor.

Letonya, sırasıyla 54,3 ve 52,6 ile hem kadınlar hem de erkekler için en düşük sağlıklı yaşam yılı sayısına sahip olan ülke olarak listede son sırada yer alıyor.

İnsan ömrü mü uzuyor, çocuk ölümleri mi azaldı?

Genel itibariyle baktığımızda Avrupa’da insan ömrünün artığı görülüyor. Ancak istatistiklere bakıldığında uzun ömür oranını en çok düşüren etmenin “erken çocuk-bebek ölümleri” (neo-natal ölümler) olduğu biliniyor. 

“Yeni doğan ölüm hızı” olarak da bilinen bu istatistik doğduktan bir ay sonra, yani bir ay içerisinde ölen çocukların oranını belirtiyor.

Dünya genelinde ekonomi, sağlık hizmetleri, ev hijyeni, gıdaya ulaşım kolaylığı, temiz suya erişim, barınma gibi etmenlerin gelişmesiyle birlikte erken çocuk ölümleri yüzde 50 ile 96 arasında düşüş gösterdi. 

AB ülkelerinde 2011 ile 2021 yılları arasındaki neo-natal ölümler 1000’de 3.8’den, 1000’de 3.2’ye geriledi. Bu oran Avrupa’da 1999 yılında 1000’de 6.2 olarak kayıtlara geçmişti. Kısacası son 20 sene içerisinde erken bebek ölümlerinin yaklaşık iki katı azaldığı görülüyor.

AB ülkeleri arasında 2021’de erken bebek ölümlerinin en fazal görüldüğü ülke 1000’de 5.6 ile Bulgaristan oldu. Romanya bu alanda 1000’de 5.2 ile Bulgaristan’dan hemen sonra geliyor.

Erken bebek ölümlerinin en az görüldüğü ülkeler ise 1000’de 1.8 oratalama ile Finlandiya, Slovenya ve İsveç olarak göze çarpıyor.